Vandaag is het woensdag 7 oktober 1840
Ik sta op het kerkplein met achter mij het Jaagpad en het Heldersch kanaal. Gister is de kerk plechtig geconsacreerd door Mgr. C.L. baron van Wijckerslooth. Nederland heeft nog geen eigen bisschoppen, maar deze bisschop is aangesteld om kerken te consacreren en het H. Vormsel toe te dienen. Wat was het een geweldige dag! Zoveel mensen op de been en in de kerk, allemaal blij dat we eindelijk zo’n echte grote kerk hebben. Precies op de goede plaats, midden tussen Helder en Nieuwediep.

Bouwpastoor Joannes van Gent en zijn medewerkers kunnen trots zijn op hun werk. Op de voorgevel van de kerk hebben we meteen maar flink uitgepakt. We zijn niet alleen katholiek, maar ook rooms-katholiek en daarom hebben we

de symbolen van het pausschap op de gevel aangebracht: in een plaquette staat in reliëf de driekroon (tiara) boven twee gekruiste sleutels. Deze kroon geeft zijn drievoudig gezag aan als priester,
leraar en koning. De sleutels verwijzen naar de woorden die Jezus tegen Petrus zegt in het evangelie (Mt. 16,19):”Ik geef je de sleutels van het rijk der hemelen”. Links en rechts op de halsgevel staan beelden van Petrus en Paulus, vervaardigd door Anthonie Boggia. Onze vorige kerk in de Langestraat heette Nicolaas, maar deze kerk zal de namen van Petrus en Paulus dragen. Misschien geen vrienden, maar wel broeders in de verkondiging van het geloof in de jonge kerk en allebei de marteldood gestorven en begraven in Rome. Mooie beelden, maar blijft dat wel zo met al die wind, die regen en niet te vergeten die meeuwen?! Nog hoger zien we de witgeschilderde toren met daarin de luidklok die gister over onze stad galmde. Het uurwerk houdt ons bij de tijd. Aansluitend op de gevel van de kerk staat de pastorie, het huis voor pastoor Van Gent en kapelaan G. v.d. Bosch.

Ik ga naar binnen door de grote deur en loop de kerk in. Links vind ik een doopvont, afgesloten met een mooi hekwerk. Achterin staan ook twee biechtkamers, ook wel biechtstoelen genoemd. De ruimte is verder gevuld met stoelen, banken en bankjes: links tweehonderd notenhouten stoelen voor de vrouwen en rechts banken en stoelen voor de mannen. Twee rijen van zes grote zuilen, bijeen gehouden door trekstangen, dragen het plafond en het dak. Helemaal voorin tegen de muur staat een houten altaar met kandelaars en kaarsen en op het altaar een tabernakel, ook van hout. Tussen het priesterkoor en de ruimte van de kerkgangers staat een communiebank. Een preekstoel, te bereiken via een kunstig bewerkte trap, staat tegen een pilaar aan. In de nissen voorin is plaats voor twee beelden: rechts een naaldhouten beeld van de H. Nicolaas uit de vorige kerk en links de Moeder Gods, ook uit de vorige kerk. De ramen zijn van gewoon glas gemaakt en ook de rest van de kerk ziet er nog sober uit. Verdere aankleding komt nog wel. Het geld is nu even op.
Gister was de kerkwijding met de inwijdingsmis. De plechtigheid begon om 7.00 uur en duurde tot 13.00 uur! Ik zal u de beschrijving besparen, maar ik noem toch even de zang van het Caeciliakoor dat de Mis inzette met: Terribilis est locus iste: hic domus Dei est et porta caeli, et vocabitur aula Dei. (Ontzagwekkend is deze plaats: dit is het huis van God en de poort van de hemel, en zij zal genoemd worden Gods woning.)  Het zangkoor werd ondersteund door het nieuwe orgel dat gemaakt is in de fabriek van Lorett Vermeersch in St.Nicolaas(B). Het is gevat in een eikenhouten kast en heeft drie klavieren. Niet alleen de mensen hier zijn in de wolken over de nieuwe kerk. Het Algemeen Handelsblad schrijft over ons: “Groot was de toegevloeide schaar, zoo van hier als elders, en niettegenstaande de groote toevloed is alles in de beste orde afgeloopen. Het luiden der klok en het uitsteken der vlaggen, stemde de gemeente tot deelneming aan dit feest, waaraan velen van andere gezindten deelnamen. De zeer eerw. heer Landdeken van West-Vriesland besteeg den kansel en onderhield de zaamgedrongen menigte over de zin der woorden uit Openbaring. De plegtigheid van dien dag werd besloten met een broederlijke bijeenkomst, waarbij de hoofdpersoon Z.H. waardigheid de Bisschop voorzat en door zijn assistenten en de genoodigde autoriteiten omringd werd”

Na deze woorden uit 1840 keer ik terug in de tijd van nu.

Vandaag is het maandag 29 juni 2015
Sinds jaar en dag is dit de feestdag van Petrus en Paulus. Ik sta weer op het kerkplein met de boerengeeltjes. De kerk staat er nog steeds na 175 jaar! Achter mij de Kerkgracht, vroeger Jaagpad en Heldersch kanaal genoemd. De tiara van de paus op de gevel heeft het hier uitgehouden, maar niet in Rome. De tiara van paus Paulus VI (1963-1978) is destijds verkocht aan de katholieke kerk in Amerika en is te bezichtigen in een basiliek in Washington. De pausen na hem dragen geen tiara meer. Links en rechts van de gevel zie ik twee stenen bollen. Inderdaad, daar stonden ooit de beelden van Petrus en Paulus! De meeuwen hebben gewonnen. In 1864 werden de beelden nog heftig gerepareerd, maar naderhand moesten ze noodgedwongen naar binnen. Ze staan, veelkleurig geschilderd intussen, in de nissen voorin, links en rechts. Tijdens de open kerkdag in 2002 waren er nog verre nazaten van Anthonie Boggia aanwezig om het werk van hun voorvader te bekijken. Op het kerkplein zie ik verder dat er twee zijdeuren zijn bijgekomen in dezelfde stijl als de oorspronkelijke hoofddeur. De pastorie lijkt er naast te staan zoals vanouds, maar schijn bedriegt. Rond 1923 is er aan de voorkant  een flink stuk aan toegevoegd: een eetkamer, een hal en een spreekkamer. De scheur tussen kerk en pastorie, onlangs weer goed weggewerkt, herinnert aan die aanbouw evenals een breuklijntje in het plafond binnen!

De garage, nu in gebruik als opslagplaats, dateert uit 1948. In 1840 waren er nog geen auto’s.
Langs de gebruiksvriendelijke opgang ga ik de kerk binnen. Gister, zondag, was ik er ook al om 10 uur  tijdens de viering van het feest van Petrus en Paulus. Het  Caecilia koor zong. Jazeker, u leest het goed,  juist zoals 175 jaar geleden! Gefeliciteerd. Maar nu zingen er ook vrouwen mee, zelfs meer dan mannen. En het orgel uit 1840? Dat werd een schip van bijleggen en daarom luisteren we nu sedert 1903 naar een nieuw orgel van Jos Vermeulen uit Alkmaar. Maar een geoefend oor hoort nog klanken uit 1840 dankzij het pijpwerk (gedeeltelijk) van het oude Loret Vermeersch orgel in het huidige instrument.

Het nieuwe doopvont is intussen opgeschoven naar rechts en staat middenin. Ik ga de liturgische ruimte in en zie stoelen, voor iedereen gelijk en mannen en vrouwen zitten links en rechts door elkaar. Het houten altaar uit 1840 is in 1957

vervangen door een groot hardstenen altaar dat later (1966) zo gepositioneerd werd dat de priester met zijn gezicht naar de gelovigen stond. In plaats van dit grote altaar staat er sinds 2002 een kleine houten stervormige altaartafel, wat meer in het midden van de kerk. De nieuwe preekstoel uit 2002  staat nu los van de pilaar. De communiebank is er niet meer en evenmin de biechtkamers.
In de nissen links en rechts staan dus de beelden van Petrus en Paulus. Waar het toenmalige beeld van de Moeders Gods is gebleven, weet ik niet. Het Nicolaas-beeld is gaan zwerven: na de nis een tijdlang naar de zolder van de pastorie; in 1920 achterin de kerk bij de ingang naar de pastorie; in 1962 verhuizing naar de nieuwe Nicolaaskerk; na de sluiting daarvan in 2009 weer terug naar de P&P, nu links vooraan. Ik zie ook veertien kruiswegstaties, in 1880 geschilderd door de Helderse Jan Dunselman voor de OLVOO kerk, maar in 1990 bij de sluiting van die kerk naar de P&P verhuisd. Tot 1990 hingen hier sinds de tijd vlak na de oorlog ’ 40-’45  kruiswegstaties van de hand van de Warmondse kerkschilder Pieter Geraedts. Via de Nicolaaskerk zijn deze nu terecht gekomen in de Dionysiuskerk in Heerhugowaard. Het gewone glas in de ramen is intussen vervangen door Frans kathedraalglas met een veelheid aan medaillons, o.a. van de Helderse kunstenaar Jan Dijker. In plaats van te kijken naar de kale achterwand uit 1840 zien we daar nu sinds 1948  een expressieve voorstelling van Christus aan het kruis met daaronder Maria, zijn moeder en de leerling Johannes. De schildering werd gemaakt door de Helderse kunstenaar Lambert Simon, nadat een eerdere schildering op die plaats van Jan Dunselman (Storm op het Meer met de afbeelding van Petrus , Mt. 14, 22-33)  niet meer kon worden gered.

Op naar 6 oktober 2015, 175 Petrus en Pauluskerk
Veel is er zichtbaar veranderd aan en in de kerk, maar de oorsprong is nog heel duidelijk zichtbaar. Gelukkig maar. Veel is er ook tussentijds gewijzigd en intussen alweer verdwenen, zoals de galerijen, links en rechts in de kerk, om extra mensen te kunnen herbergen. In de volksmond werden ze de kraak genoemd. Tijdens de oorlog ’40- ’45 werden ze tijdelijk afgesloten. We hebben ze helaas niet nodig, schreef de bedroefde pastoor, want veel parochianen wonen gedwongen buiten Den Helder. Maar hij leek ook wel een beetje blij: het ging er niet eerbiedig aan toe op die galerijen.

Op 4 oktober a.s. geeft het Caeciliakoor een herdenkingsconcert en op 11 oktober viert de bisschop van Haarlem-Amsterdam met ons de kerkwijding: geen wijbisschop en baron zoals in 1840, maar een bisschop met een plaatselijk gebied hier, Noord-Holland en Zuid-Flevoland, de dertiende bisschop van Haarlem, Mgr. Dr. M.A. Punt. De vlag wappert, de klokken (helaas niet uit 1840, maar van 1946) luiden, het jarige Caeciliakoor staat paraat: laat die bisschop maar komen!

Bekijk hier nog eens deze fotoreportages:

• Concert 4 oktober 2015 St. Caeciliakoor
• Viering 175 jaar petrus en pauluskerk den helder (11 oktober 2015)